Ça ne rapproche pas, le téléphone, ça confirme les distances.
(‘La Femme Rompue’, 1967)
Simone de Beauvoir
Simone de Beavouir escribe no café Le Deux Magots, de París, en 1944.
Iso é o que aseguraba Simone de Beauvoir en La Femme Rompue (A Muller Rota), ese libro de voces, construído sobre o fracaso, a soedade e a agonía do amor: “O teléfono non achega, confirma as distancias”. Quizais ese aserto mudara hoxe. Ou non. Quen di que a hiperconexión da que somos vítimas non estragou o sentido último da comunicación, o achegamento, a proximidade? Simone nunca lle puido mandar a Jean-Paul Sartre un whatsapp co texto: “Estou en Le Deux Magots, escribindo. Espérote aquí”. Iso nunca pasou. Pero sospeito que el o sabía. Sobre a mesa dese café, no número 6 da Place Saint-Germain des Prés de París, sen curiosos nin turistas que fosen buscar a sombra da escritora, hai apenas unha taza de té e unha cuartillas sobre as que ela escribe. Non hai un móbil que vibra, non hai mensaxes, non hai notificacións de Facebook nin de Twitter. Está ela soa encarada coa súa escrita. Sen tons de chamada, sen luces azuis, nin verdes. Sen ansiedade, co acougo de quen non agarda outra persoa que non sexa ela mesma. E se cadra a Jean-Paul, cando Jean-Paul, se quere, decida aparecer pola porta. “Mon cher amour, ma petite fleur…”.
Anne Carson
Esa imaxe de Simone, concentrada no texto, absorta, sérveme para desbotar o tópico narrativo, até o de agora abordado aquí, da dona que agarda unha chamada. Esa liberdade, con todo, leva no seu adentro un outro latexo, solitario, mudo, o latexo da ausencia, da perda. Evócao un fermoso poema de Anne Carson, titulado Certas tardes ela non atende o teléfono. (Some Afternoons She Does Not Pick Up The Phone). É un poema frío, azulado, no que a escritora canadense di: All we wished for, shreds/ Todo canto desexamos, desfíase.
Sophie Calle
A ausencia que traspasa eses versos alcanza tamén dúas propostas artísticas da escritora francesa, fotógrafa e artista conceptual Sophie Calle. A primeira lévanos a París, á ponte do Garigliano, Le Téléphone, unha instalación sonora de 2006, ideada por Calle e construída polo arquitecto Frank Ghery. Trátase dunha cabina telefonica en forma de vizosa flor. Dentro desa flor aberta un teléfono recibe chamadas da artista. Só ela sabe o número, é ela a única que chama, aleatoriamente, á espera de que calquera que atravese esa pasarela sobre o Sena, que une o distrito XV co XVI, descolgue o teléfono ao outro lado e responda. A esperanza dese alguén.
Le Téléphone, sobre a ponte do Garigliano, en París.
Inscrición explicativa no teléfono de Sophie Calle. “Son Sophie Calle, estás na miña cabina telefónica. Só eu coñezo o número. Chamarei de maneira regular pero aleatoria, coa esperanza de achar alguén do outro lado do fío telefónico”.
Da ausencia, da perda e do amor fala tamén outra obra de Sophie Calle, Douleur Exquise (Dor Exquisita), conmovedora na súa verdade. “En 1984 gañei unha bolsa para ir a Xapón durante tres meses. Partín de París o 25 de outubro, sen saber que esa data marcaba o comezo de noventa e dous días de conta regresiva cara ao final dunha historia de amor, nada fóra do común, pero daquela vivino coma o día máis infeliz de toda a miña vida”. Desa experiencia vital parte esta obra, que remataría 14 anos máis tarde, en 2003.
Nun libro de autora estruturado en dípticos nos que imaxe e texto van da man, Sophie Calle documenta esa conta atrás até a ponto final: “Hai noventa e oito días o home que amaba deixoume. O 25 de xaneiro de 1985. Cuarto 261. Hotel Imperial. Nova Delhi. Xa abonda”. “Dor exquisita -afirma Calle- naceu da necesidade de non ser vítima. Non de vingarme, senón de saír da miña impotencia”.
Il y a 7 jours, l’homme que j’aime m’a quittée (Hai sete días, o home que amo deixoume)… e así día tras día.
As conversas telefónicas co amado, as dúbidas e, ao final, a certeza do desamor. No medio de todo hai un teléfono, un teléfono vermello que non soará máis, no cuarto de hotel de Nova Delhi, o escenario do seu drama amoroso. Ese momento e ese lugar, que a artista reproduce a través dun cuarto real e dun teléfono real, físico, nas exhibicións desta obra plástico-conceptual, representa o momento máis infeliz da súa vida. De volta en Francia pediralle a amigos e coñecidos que lle relaten o momento máis doloroso das súas existencias. E representará eses relatos cabo do seu, sempre presidido pola fotografía do teléfono vermello. Iso relativizará a súa dor, coma se dun exorcismo da súa experiencia de ruptura se tratase.
Montaxe da obra ‘Douleur Exquise’ de Sophie Calle
Parece inevitábel o nexo do amor co teléfono, a espera e o desespero. Acontece noutras artistas contemporáneas. Nunha fotografía ben coñecida, por exemplo, de Cindy Sherman, Untitled #90, de 1981, pertencente ao Museum of Modern Art (MoMA) de Nova York.
‘Untitled’ de Cindy Sherman
Esa peza é xustamente a que escolle outra artista contemporánea, Marina Abramovic, que fala dela neste pequeno vídeo do MoMA. “Non hai unha soa muller no mundo que non vivise esa experiencia” de agardar por unha chamada de teléfono, asegura Abramovic, que se refire ao persoal “ritual secreto” que aniña na ollada de Cindy Sherman.
Mulleres artistas, mulleres feministas, que escriben un discurso afastado do canon patriarcal, coma Niki de Saint Phalle, escultora, pintora e cineasta francesa. Nada en París, mudouse coa súa familia aos Estados Unidos xa moi nena. Niki de Saint Phalle é autora dunha serie de debuxos titulada Californian Diary (Diario de California), de 1994, no que sobrancea este Telephone, moi semellante ao daqueloutro diario amoroso de Sophie Calle.
Tamén Tamara de Lempicka, pintora polonesa, autora quizais dunha das máis icónicas representacións artísticas dunha muller a conversar: Il telefono, do ano 1930.
Il telefono, de Tamara de Lempicka
E do art-decó ao pop-art. Quizais a disolución da autoría no pop-art e a súa absorción do cotián, da linguaxe do cómic e das iconas dos medios de comunicación de masas só podía derivar nesa visión privilexiada da muller ao borde dun teléfono. Roy Lichtenstein sabíao:
Cadro de Roy Lichtenstein dunha muller ao teléfono, vendido por máis de 42 millóns de dólares.
Cartaz da retrospectiva de Roy Lichtenstein no Pompidou de París.
A obra de Roy Lichtenstein bebe doutras mulleres ao teléfono, coas que quixera rematar este percorrido pola música, o cinema e as artes plásticas. Mulleres que ocuparon durante décadas as viñetas da banda deseñada norteamericana, expresións intemporais dun tópico narrativo no que, todas e todos, nos espellamos, porque todas e todos amamos, e agardamos unha chamada, o tempo detido, a voz humana, a voz amada, do outro lado do fío telefónico. (FIN)
Pois logho non veñas!
Un clásico: non o vou chamar, non o vou chamar…
Not A Happy End.
Un país en lata 
Deixar un comentario