Hello, it’s me (Historias de mulleres ao teléfono) – I

Marilyn Monroe, North Hollywood, 1962

Dubido que haxa alimento máis san e proteico cós tópicos narrativos. Gústanos diseccionalos, saber de que están feitos, coñecer as súas orixes e ingredientes. E neles adoitamos achar respostas, claves para novas lecturas, igual que aquel feiticeiro da tribo que remexía nas vísceras dunha alimaria sacrificada para ler o futuro. As convencións narrativas están nas tripas de todos os relatos, son o seu estómago, latexan da mesma maneira. E coma ese animal morto precédennos e explícannos. Nunha canción, nunha novela, nunha película, sobre as táboas dun teatro. Dicíao Godard: “Abóndame unha muller e unha pistola para armar unha historia”. Por que non unha muller e un teléfono? No meu caso é un fascinio de moi atrás, da nenez. Miña nai, de pé, no corredor da casa, falando por aquel aparello arcaico, de baquelita gris, e eu, á espreita, recreando os diálogos apagados ao outro lado da liña. As orixes dun misterio que os móbiles banalizaron, en parte, pero que ficou retratado de xeito explícito en case todas as representacións literarias, musicais, escénicas ou audiovisuais do século XX. Este pequeno repaso, íntimo, incompleto e persoal, é unha homenaxe tamén ao tempo perdido no que -como rezaba un  anuncio de telefonía- “chamabamos aos lugares e non ás persoas”, memorizabamos números como se fosen arcanos e agardabamos unha chamada sen saír da casa, ao pé do auricular. Un tempo no que non había whatsapp, nin emojis, senón cabinas, locutorios e teléfonos fixos desde os que se dicían cousas importantes sen moverse do sitio e coa voz entrecortada.

R-E-S-P-E-C-T (‘Luar’, a gaita e os gardiáns da tradición)

Denis, á dereita, deféndese como pode perante o xurado de Vai de gaita

É síntoma de idade provecta, eu ben o sei, ou produto dun proceso de decantación emocional e intelectual que me conduce, de maneira inminente, á corentena. O caso é que todos os males políticos, sociais e vitais que anubran o noso presente -porque o noso presente está anubrado diga o que diga a eufórica estupidez de Gadis- acabo, ultimamente, por resumilos nun mal global, que é a falta de respecto. Se reparo ben decátome de que son as graves faltas de respecto (profesores homófobos, agresores da lingua galega, sexistas, machistas, xerarcas políticos e eclesiásticos) as que me obrigan a envorcar a miña indignación neste sacrosanto lugar. Desta volta, sentín esa indignación, a falta de respecto da que falo, na emisión do venres pasado de Luar e do seu concurso Vai de gaita. O fenómeno Luar é demasiado polisémico e complexo como para analizalo en catro parágrafos, pero si me gustaría deixar aquí uns apuntamentos sobre o proceso sumarísimo ao que se someteu a un concursante, un rapaz de Verín, Denis Rodríguez, que participou no concurso de Televisión de Galicia cunha gaita das denominadas marciais (cunha morfoloxía asimilada á das gaitas escocesas).

O día despois das tetas ao vento

Velaí as esperanzas de Occidente

Se xa o dixen noutro lado, volvo repetilo aquí, que non pasa nada. Francisco é o Obama da curia. A expresión da súa alma contrita -toda a vergoña que sente, a compaixón que proclama- é o novo Yes We Can. É sorprendente a adhesión e o entusiasmo que xera ese discurso papal, sobre todo nas hostes laicas e afastadas da práctica relixiosa que integran o meu contexto virtual e real. Moi maliño está o asunto cando calquera palabra é quen de nos abrigar ou confortar. Iso, supoño, é unha proba do desprovistas e desprovistos que andamos. En bolas case. Nus. Coma as Femen, máis ou menos.

O tempo das mecanógrafas (Un relato de teclas, tinta e mulleres en liberdade)

 MECANÓGRAFA.

¿Qué es eso que suena muy lejos?

JOVEN.

Amor, el día que vuelve.

¡Amor mío!

(García Lorca, Así que pasen cinco años)

Para Carme Vidal, porque estou certo de que nunha vida anterior, inmediata, fomos ela e eu mecanógrafas e amigas nunha escura redacción, cativa de máis para os nosos soños

  Hai un poema de Lupe Gómez, deses de tatuar no lombo, que di: “A muller/é un cristal/atravesado por/unha patria”. Imaxino eses versos, mecanografados por unha muller, letra e letra, tecla a tecla, sobre unha folla en branco e parafraseo a Lupe: “Unha mecanógrafa é unha muller atravesada por un segredo e por unha historia”. É inevitábel ese fascinio meu por un oficio que propiciou, historicamente, o acceso das mulleres a determinadas esferas de poder negado e que lles franqueou, a moitas delas, as portas da literatura. A mecanografía foi, no seu caso, o grao cero da creación, un paso case inescusábel desde o que, como aínda agora ocorre, demostrar as capacidades e valías propias, sempre con esixencias superiores ás dos homes. A mecanografía foi a fronteira de moitas vidas plenas e libres, pero había que chegar até alí. E chegaron moitas, para sobordaren as convencións, as pexas patriarcais e os prexuízos da sociedade. Como Clara Campoamor, a deputada que converteu en realidade o voto feminino na II República española, avogada e política xa na súa madurez, e mecanógrafa moito antes, nunha escura sede ministerial. Ela é un emblema, pero hai centos, miles de exemplos… Lembralas aquí, neste pequeno relato, é un insignificante pero necesario acto de xustiza, en tempos avesos, coma estes, para a igualdade e os dereitos da muller.

‘Todos os días’ de Alberto Ramos, un retrato da nova mala vida

“A vida é uma mistura de coisas que se repetem e de coisas que só acontecem uma vez. O que é estranho é poderem ser as mesmas”

Pedro Paixão, ‘Viver todos os dias cansa’

Houbo un día no que a xente toda ao meu redor se botou a falar de pasta, sen pudor ningún. E eu tamén, que non o fixera nunca. Ás veces escóitome falar de diñeiro e non recoñezo en min ao proletario da letra que abandeiraba con orgullo o seu desprezo polas preocupacións pecuniarias. Sei que a precariedade estivo sempre aí, lambendo os pés do xornalismo, turrando para abaixo das súas arelas de dignidade e dos seus pantalóns. Pero é agora cando o subtexto proletario desta profesión nosa aparece na superficie en forma de inmensa mancha de chapapote, que intoxica as horas todas deste mar de EREs, despedimentos, reducións de persoal, descrédito e máis descrédito. Desa mancha, da esclerose dunha idea brillante, do bucle fatal do paro e da sensación de que “xa non hai sitio para ninguén” trata Todos os días, a novela de Alberto Ramos (Sotelo Blanco, 2013), que gañou a última edición do Premio Risco.

Galegos a boca pechada no país da “faciana pétrea”

Mentres a xente saía á rúa o 25 de xullo, en cadansúa parroquia non vaia ser, o Goberno de Feijóo respondía con homilías, prédicas ao Apóstolo, misas votivas e actos solemnes para darlle algún sentido -anque sexa como recinto protocolario- á Cidade da Cultura. E nesas que reparo nun spot televisivo institucional co gallo do Día de Galicia (o apelativo nacional debeu caer polo camiño da ocultación), que estes días atrás circulou nas televisións, na rede e na prensa tradicional. Procede do think tank de BAPConde, a recoñecida axencia publicitaria coruñesa que apostou por encher de contido apolítico e de doado consumo ese pozo negro de autoestima no que aboia sen respostas a galega xente. Refírome a Vivamos como galegos e Maloserá, de Gadis, ou a aquel lírico canto de cisne da pre-fusión bancaria, Cando un galego crece, toda Galicia crece, de Caixa Galicia, campañas multipremiadas que, ao meu ver, conectan á perfección coa visión emotiva, sentimentaloide, e desposuída de significado profundo que Feijóo ten deste país, se é que algún día o mandatario reflexionou sobre o particular. Dubido que o fixera, tendo en conta a bapitaurus de citas galeguistas coa que os ghostwriters remexen os seus discursos para dotalos da pátina de autenticidade e sentido que non teñen.

Os tres DDD de Feijóo (Deriva, Desleixo e Desdén)

Andaba eu na procura dun acróstico que, neste tempo de siglas dispersas e confusas para o país, concitara en tres letras a acción de goberno de Núñez Feijóo; unha regra nemotécnica que cifrara con sinxeleza o traballo destrutor da hoste de conselleiros memo-técnicos que día a día desmantelan, por omisión ou por obra, a xa feble e depauperada estrutura autonómica na que as galegas e os galegos tentabamos até o de agora sobrevivir.

Que verbo, sobrevivir, non si? Como faría ese verbo para revirar o seu significado e convertelo, dun día para o outro, en vivir por riba das nosas posibilidades? en que momento sobrevivir se converteu nun extraverbo, sobre-vivir? Como foi que algo que resulta inherente á especie humana, a sobrevivencia, rematou, na boca destes intoxicadores, transmutado na expresión dun luxo ou dun dispendio propio de sociedades ricas e pudentes como a nosa nunca foi? Sobrevivir, dicía, e acróstico. Velaí fica o poema de Núñez Feijóo. Nin haiku é, tres verbas que abondan para guiaren a súa xestión, tres DDD cuxa suma reflicte a política aplicada polos conservadores do PPdeG nesta lexislatura horribilis: DESGOBERNO

D E R I V A

D E S L E I X O       +

D E S D É N

———————

D E S G O B E R N O

O país agarda (o que quixera eu do BNG depois de Amio)

Afrontei a asemblea do BNG co sereno escepticismo que procura o non ser militante, nin afiliado nin integrante de corrente ningunha. Un mero votante, deses con moita fe, dos que levan anos acreditando no que aínda non viron. Houbo a lóxica escenificación dun proceso asembleario:  xente que vota, xente que decide e xente compracida polo que se adoita chamar, moi pomposamente, o triunfo da democracia, con todo o que iso ten de inapelábel.

Unha vez en Amio, o  presunto debate de ideas que debía encarar a organización nacionalista (sábado) quedou, ao meu ver, escurecido pola incomparecencia dunha das partes e por un confrontamento ben máis prosaico e mediaticamente rendíbel como é o do reparto de cadeiras (domingo).  Houbo reproches larvados, dagas voadoras, risos conxelados e un mar de fondo que botou á superficie ondulada da fronte nacionalista os argazos da polarización, a división e o malestar interno.

Un día e outro día,/ sen campás, sen protesta (O gran relato arredor de Fraga)

Non quería eu volver ao rego, porque é lamacento e proceloso, pero ocorre que a estampa destoutro día na Praza do Obradoiro non se me afasta da cabeza. Marchará Baltar, regresará Beiras, transmutado na versión galaica de Don Sebastião de Portugal, completarei a colección de coitelos chuleteiros de La Voz de Galicia e a imaxe continuará aí, impertérrita. Feijóo canda os tres expresidentes vivos (é un dicir) da Xunta de Galicia e unha escuadra de enloitadas autoridades, con Rajoy á cabeza, carpindo e moqueando pola morte dun señor autoritario e antidemócrata, que nunca arrenegou do seu pasado como executor e sicario do franquismo. Nunca.

‘Melancholia’ de Von Trier

O nome de Lars Von Trier vai para min unido a aquel ensaio de verismo que foi o Dogma 95. Recordo a eclosión daquel movemento e a enganosa pretensión do seu manifesto fundacional de espir o cinema e vestilo só con verdade e pureza narrativa. Logo cadaquén, Von Trier o primeiro, marchou polo seu lado e rachou co voto de castidade. Aprezo varias das súas  películas -quizais Dogville a que máis- e por iso fun bater este martes con Melancholia, sen saber nada sobre o seu argumento e si algo do rebumbio que causaron as gallianas declaracións do seu director sobre Hitler, no festival de Cannes (poida que simpatizar cos exterminadores desde unha postura pretendidamente intelectual represente xa hoxe o derradeiro tabú).