O soño dun pobo, o pobo de Isaac

“Conservador libertario, inconformista e descrido”. Creo que, moi intelixentemente, Isaac Díaz Pardo (1920-2012) cifraba nesas palabras o pouso do seu pensamento e das súas actitudes. Ás veces acho que este pobo, o pobo galego, o pobo de Isaac, só existe na mente de quen o soña cada día. E por iso as perdas coma a súa son tan dolorosas. Porque coa persoa marcha o soño da nación. Isaac morreu esta mañá na Coruña, na cidade na que seu pai, Camilo Díaz Baliño, se afiliou ás Irmandades da Fala en 1918, e por iso a súa morte ten algo regreso, nunca de acabamento, como se a Historia se confabulara para devolvelo ao lugar no que todo comezou.

Virán agora as homenaxes, os panexíricos, as verbas ocas, os tópicos inútiles, o lixo dos actos institucionais: a hipocrisía dos que, como lembrada o artista, nos roubaron o vento. “Xa nin o vento é noso”, aseguraba. Dos que queren converter o idioma galego en liturxia oficial e nos seguen a empobrecer, expoliando os recursos de Galiza e mexando por riba do Estatuto de Autonomía que aquel chaval de 16 anos que era Isaac en 1936 transformou na arela da súa mocidade e no propósito da súa vida.

A Díaz Pardo prestábanlle os tributos e as homenaxes, viñeran de quen viñeran. Porque os merecía, en realidade, aínda que paliara esa evidencia cunha teimuda e por veces irritante modestia. Sobrevivíu en vida a un proceso de canonización extremo, deses que acaban por sepultar o legado do máis afouto, e a varios intentos de manipulación política. E malia todo continuou aí, como dono da chave e como señor da memoria. Máis forte e máis grande do que a súa figura cativa deixaba entrever.

Quizais sería perverso establecer agora un correlato entre a morte de Díaz Pardo e a recente desaparición da consellería de Cultura, convertida en secretaría xeral provisoria, en mans de quen for. Pero esa manobra é, en si mesma, un síntoma da destrución de todo o que este home, republicano, socialista e galeguista, defendeu e representou en vida: a lingua e a cultura deste país. Aínda así son quen de imaxinar a Isaac, embutido no seu traxe e no seu abrigo negro, coa elegancia e a dignidade dos nosos vellos, asistindo ao seu propio funeral, saudando orgulloso á concorrencia de autoridades, e torcendo un sorriso difícil de interpretar, pero no que calquera podería ler o seu perpetuo: “eu non fixen nada…”.

Se este país é un avión, Isaac Díaz Pardo era a súa caixa negra. Unha delas. Agora, o avión/país anda en aterraxe forzosa. É posíbel mesmo que bata contra o chan e prenda en lapas a fuselaxe. Cando iso ocorra, e o fume se despexe, alguén irá pola caixa negra, abriraa e verá que alí, no que Isaac arelou e gravou no chip prodixioso da súa cabeza, está todo: o que fomos entón, o que somos agora e o que el soñou un día que habiamos de ser. Só se escoitamos o que hai na caixa negra de Isaac saberemos que o seu soño non morreu. E que vive en nós. Porque é o soño dun pobo, o pobo de Isaac. Adeus, Isaac!