BNG, unha cuestión de karma

Noite electoral. Prendo a TVG. En realidade non é o afán informativo o que alenta tal xesto; fágoo por razóns ben máis ontolóxicas e persoais: gústame que me falen na miña lingua minorizada e maltreita, gústame sentir falar o galego, mesmo mal ou aínda con esa fonética deturpada, de simulador informático, que empregan algúns presentadores/as da Galega e que, ao parecer, é a que asegura unha boa nota nos exames de lingua das oposicións (por chamarlle algo) ao ente público, cada día menos público, a cada volta máis ameazado. En realidade os presentadores e contertulios desa serán do 20-N de Televisión de Galicia tiñan cariña de pena e non precisamente polos resultados. Eu tamén a tería se me tocara substituír a un compañeiro represaliado, pero non imos entrar en feas e incómodas disquisicións morais.

Moita culpa, de seguro, tívoa a presenza no plató dese malencónico irredento que é Xosé Carlos Caneiro, o escritor, the writer. Ha ser duro pertencer á estirpe de Joyce e de Faulkner e acabar comentando banalidades, embutido nun traxe gris, forzado a dicir algo que bote luz sobre uns resultados que, en realidade, non sorprenderon a ninguén. Co ritmo trepidante dunha das súas incomprendidas novelas, o intelectual orgánico, o paciente número cero da gripe A, deitou no tedioso especial de TVG unha desas sentenzas destinadas a perdurar no maxín dos espectadores: que os galegos deberiamos estar orgullosos, independentemente da nosa cor política, pola chegada dun paisano á Moncloa. Mariano Rajoy, o mesmo que nun debate perante millóns de persoas se adxudicou o milagre da luz e da auga no desasistido rural galego dos oitenta, é, segundo Caneiro, un motivo de orgullo para todas e todos. Un galego que arrenega do galego e que deosta as expresións non folcloristas da nosa cultura é motivo de orgullo. Entón penso en Francisco Franco ou en Fraga como expresións máis sobranceiras do orgullo galaico, porque nunca un galego, Caneiro ten que admitilo, administrou tanto poder e durante tantos anos en España coma eles. O orgullo, estáche ben claro, non entende de matices políticos.

Se falo de Caneiro, en calquera caso, non é para recomendar a leitura dese seu ensaio inefábel, titulado Os dominios de Caín, no que o autor dedica páxinas e páxinas a unha complexa pero satisfactoria autofelación intelectual. Non. Se falo de Caneiro e da súa requintada malenconía é para expresar a miña convicción de que, igual que a ánima é a alma oculta das cousas, o ánimo é o espírito das persoas e das organizacións, o seu patrimonio público. Somos o que amosamos, a expresión dese ánimo. Se proxectamos entusiasmo a xente, os eleitores, acreditarán nese entusiasmo. As políticas, por desgraza, importan a cada volta menos, e a maioría azul do Partido Popular ben o demostra. Nin a tesoura sobre a educación nin sobre a sanidade socavou o apoio masivo ao PP. Nin sequera as ameazas nin a certeza do que van facer, de aquí en diante. Poderán encherse as cidades de antidisturbios, lanzando pelotas de goma, e incautando botellas de Don Limpio como material explosivo, que a xente non vai remover o sentido do seu voto. En moitas cidades galegas, Santiago será unha delas, será así nos vindeiros anos: galegos do PP no concello, na Xunta e na Moncloa, motivos de orgullo como para afogar nel. Morreu de tanto orgullo que sentía…, diráse dos que non sobrevivan a esta xeira conservadora.

E falo do BNG. A casuística electoral podería propiciar cento cincuenta interpretacións arredor do resultado acadado no 20-N. No fondo, e malia a rebaixa de votos,  o obxectivo cumpriuse: manteren os dous deputados no parlamento de Madrid. Era un obxectivo escaso e pouco ambicioso? Co que sabemos agora pode ser que si, á vista da medra das outras opcións minoritarias e nacionalistas. Pero antes da campaña calquera militante ou cargo do Bloque asinaría por iso. O éxito ou o fracaso é sempre relativo e depende das expectativas e metas de cadaquén. O que non é relativo é o ánimo, o espírito que se proxecta na cidadanía, nunha palabra o karma interno da organización que eu non dubidaría en cualificar, e sempre desde fóra, de malo, moi mal karma.

Todo se pode conxugar: a autocrítica co debate interno, a resignación coas ganas de mellorar e de medrar, o reparto de culpas coa asunción de erros, etc… Pero hai algo, un ingrediente, que desfai calquera esperanza: o mal karma, o mal rolo expresado publicamente, a desavinza endémica, a falta de entusiasmo na opción que un mesmo defende. Agora mesmo o BNG é como ese matrimonio con problemas, que non repara na xente á hora de airear as súas miserias e que fai que os seus amigos, os que comparten mesa con eles, excusen a súa presenza e corran na dirección contraria. Ese matrimonio de tres, catro ou cinco cabezas, xa perdín a conta, é o que lle pregunta aos seus doloridos e estupefactos cativos: “e ti con quen queres quedar, con papi ou con mami..? a que papi é malo? a que mami é mala? a que queres vir comigo..?”. Á pregunta: “e a hipocrísía vale?”, eu contestaría: claro que si. Á maioría dos matrimonios funciónalles, de feito. E ademais ninguén dixo que a sinceridade, moito menos na política, fora a máis alta das virtudes. Por veces confúndese coa mala educación ou coa imprudencia.

Lembro con precisión as palabras de Beiras o día no que o Bipartito, aínda inmaculado, aínda inocente, chegou ao Goberno da Xunta de Galicia. “Pódese esperar algo disto, pero non moito…”. Nalgún aspecto resultou profética esa declaración pero a sentenza, formulada así, nese momento, por un acreditado e por min ademirado referente histórico da organización, desaconsellaba volver confiar no BNG. O proceso repítese. Non escoitei aínda ao PSdeG, quizais cun liderado tan flutuante, cuestionado e impreciso coma o do BNG, laiarse da súa devacle pero si vin a todas as correntes do nacionalismo expresando pareceres e sensacións contrapostas ao respeito dos resultados do 20-N. Que si estou alegre, que si estou triste. Que moi mal, que bastante ben, que tumba que dálle, que tal que sei eu… E o que me parece advertir é un desmedido combate de egos que só deriva nun patético resultado: cero entusiasmo, cero ánimo, cero proxección positiva na xente e nos eleitores. E sopor, moito sopor e aborrecemento.

Volvo, para rematar, á parábola bíblica do matrimonio en permanente decadencia. Todos coñecemos algunha desas parellas ancoradas nunha mala relación, hipercríticas co seu partener, todo o día a rifaren e a se feriren. Os demais tentamos evitalos, por moito que valoremos a súa amizade, porque a súa presenza e a súa actitude resultan mesmo incómodas. Acaban por seren iguais, o un e o outro, tanto teñen as súas razóns, porque a lóxica que aplican é a da destrución e ninguén quere iso na súa vida. Quita, quita… A parella, o matrimonio, cada día está máis só. Os fillos medran e coa maioría de idade xa non están obrigados a decidiren polo un ou polo outro. A eterna pregunta-trampa: “a quen queres máis, a papá o a mamá?” é xa irrelevante. E marchan da casa cun sonoro e liberador: “papá, mamá, que vos dean..!”.

O cariño, a afección, o costume, a familiaridade, xa non abondan para mover o voto ao BNG. Nin sequera a proximidade ideolóxica nin a consciencia do seu histórico labor poden garantir ese apoio se non muda, de xeito radical, o karma, o ánimo, o entusiasmo que proxecta a organización. Somos o que amosamos, a expresión dese ánimo, e hai cousas, como a malenconía, a vaidade, a falta de confianza nun mesmo ou a resignación, que non casan con esa mensaxe de rexeneración e mudanza que moitas e moitos de nós queremos ouvir, sentir, de maneira definitiva no seo do nacionalismo galego. Na súa man está arranxalo. Porque se o único orgullo que nos resta aos galegos é, como diría Caneiro, bater palmas polo imparábel ascenso de Mariano Rajoy, daquela o mellor será procurar noutro sitio, moitos xa o fan, ou botarnos ao Don Limpio como arma de destrución masiva e empezar de cero, con outra cara e outro karma, liberados de tanta enerxía da mala como levamos acumulando nos últimos anos.